JASSY
W 1565 r. do Jass (Iasi) przeniesiono stolicę Mołdawii. Po zjednoczeniu księstw Mołdawii i Wołoszczyzny w 1859 r., Jassy pełniły funkcję stolicy narodowej – do roku 1862, gdy zaszczytu tego dostąpił Bukareszt. W okresie od XV do XIX w., gdy Mołdawia była kartą atutową polityki mocarstwowej w Europie Środkowo-Wschodniej, w Jassach nieustannie gościły poselstwa ościennych potęg i liczących się krajów, a dwór książęcy był sceną nieustannych rozgrywek międzypaństwowych.
Owa znakomita przeszłość wyjaśnia pochodzenie wspaniałych klasztorów, cerkwi, budynków publicznych i muzeów, zaskakujących dla turystów, którzy nie słyszeli wcześniej o tym mieście. Przez długi czas Jassy były wiodącym ośrodkiem naukowym, w 1860 r. powstał tutaj pierwszy rumuński uniwersytet.
Współczesne Jassy liczą 345 000 mieszkańców (wielu spośród nich to studenci miejscowego uniwersytetu) i są trzecim co do wielkości miastem w Rumunii. Więcej tu niż gdziekolwiek indziej restauracji, barów i klubów nocnych.
Ponieważ turyści do Jass zazwyczaj nie trafiają, miejscowej ludności zależy na tym, by jak najlepiej poznać każdego przybysza z zagranicy. Mieszkańcy Jass dokładają też starań, żeby przyjezdny poczuł się w ich mieście dobrze. Na zwiedzenie miasta trzeba poświęcić co najmniej jeden pełny dzień.
Orientacja
Do Piata Unirii, w centrum miasta, można dotrzeć z dworca kolejowego, idąc ulicą Garii na północny wschód i skręcając następnie na prawo w strada Arcu. Z Piata Unirii bulevardul Stefan cel Mare wiedzie na południowy wschód obok Mołdawskiej Katedry Metropolitarnej aż do Pałacu Kultury, jednej z najświetniejszych rumuńskich budowli.
Czynna całą dobę przechowalnia bagażu znajduje się poniżej 11 piętrowego bloku mieszkalnego, na prawo od wyjścia ze stacji kolejowej, naprzeciwko parkingu.
Informacje
Biura turystyczne – Za rogiem hotelu Moldova, przy strada Anastasie Panu mieści się Agenda de Turism. Sprzedaje się tu mapy, udziela informacji na temat muzeów, ale nie można zarezerwować miejsca na kwaterze prywatnej.
Automobil Clubul Roman (tel.112345), strada Garii 13-15, niedaleko dworca, świadczy usługi dla turystów zmotoryzowanych i rozprowadza karnety hotelowe.
Pieniądze – BANCOREX, bulevardul Stefan cel Mare 6, wymienia czeki podróżne (1,5% prowizji, minimum 5 $; pn.-pt. 8.30-12.30).
Wymieniając gotówkę, warto najpierw sprawdzić kursy proponowane przez kantory w centrum miasta – dużo jest ich koło Piata Unirii i przy strada Cuza Voda.
Poczta i telekomunikacja – Główny urząd pocztowy mieści się przy strada Cuza Voda. W Jassach powstała niedawno nowa funkcjonalna centrala telefoniczna (codz. 7.00-12.00) – naprzeciwko kina Tineretului, przy strada Lapusneanu. Numer kierunkowy do Jass: 032.
Biura podróży – Biuro CFR (pn.-pt. 8.00-20.00) mieści się przy Piata Unirii, naprzeciw hotelu Traian.
Agentia de Turism Moldova (tel.115309) urzęduje w siedzibie TAROM-u przy strada Arcu 3-4. Agencja proponuje rozmaite wycieczki autokarowe po północnej Rumunii, od trzech do dziesięciu dni. Choć oferta jest zasadniczo skierowana do Rumunów, w miarę wolnych miejsc zaprasza się również obcokrajowców. Ceny są przystępne.
Zwiedzanie
W centrum na Piata Unirii stoi posąg (1912) księcia Aleksandra Jana Cuzy (1820-1873), twórcy współczesnej Rumunii. Do rezydencji księcia idzie się deptakiem obok hotelu Traian. W tej dużej neoklasycznej budowli (1806) obecnie mieści się Muzeum Zjednoczenia, strada Lapusneanu 14.
Szeroki, trzyjezdniowy bulevardul Stefan cel Mare wiedzie na południowy wschód wprost do monumentalnego Pałacu Kultury.
Po drodze mija się po prawej stronie wspaniałe cerkwie: najpierw Mołdawską Katedrę Metropolitarną (1886), z czterema wieżami i obszernym wnętrzem, a następnie znakomitą Cerkiew Trzech Prałatów (Trei Ierarhi; 1639), potocznie zwaną „złotą cerkwią”.
Smukła bryła świątyni pokryta jest wyrytymi w kamieniu skomplikowanymi motywami dekoracyjnymi, zaczerpniętymi ze sztuki orientalnej. Żaden z wymyślnych pasów arabesek nie powtarza się. Niegdyś całą elewację pokrywała warstwa szczerego złota, ale podczas przemarszu wojsk tureckich cerkiew podpalono, by stopić złoto; zrabowano wówczas wiele kilogramów cennego kruszcu. Wnętrza kryją grobowce fundatora cerkwi, księcia Vasile Lupu, oraz księcia Aleksandra Jana Cuzy, a także XVI-wieczne ikony. Warto zjawić się tu podczas niedzielnego nabożeństwa śpiewanego, pozostawiającego wspaniałe wspomnienia. Stojący za cerkwią budynek z białego kamienia to galeria XVII-wiecznych fresków.
Na miejscu XV-wiecznego dworu książęcego stoi ogromny neogotycki Pałac Kultury (1906-1925), były pałac administracji. Pierwszą rezydencję książęcą wzniesiono tutaj w 1407 r., ale niszczące pożary (było ich aż dwanaście) sprawiały, że kompleks trzeba było stawiać od nowa; za każdym razem budowano pałac w stylu modnym w danej epoce i większy od poprzedniego. Obecnie budowla mieści cztery znakomite muzea – historyczne, sztuk pięknych, etnograficzne (wystawiające m.in. kompletne urządzenia starych ludowych olejarni i foluszy) oraz techniczne. Na korytarzach umieszczane są ekspozycje czasowe.
Do każdego z wymienionych obiektów bilety kupuje się oddzielnie. Jak większość tego typu instytucji w Rumunii, są one nieczynne w poniedziałki. Do największych atrakcji należą okrągłe portrety rumuńskich władców (poczynając od Decebala, rządzącego w I w. n.e.) w muzeum historycznym, malarstwo włoskiego i holenderskiego renesansu w galerii Universal oraz rumuńskie stroje ludowe w mieszczących się na ostatnim piętrze zbiorach etnograficznych.
Na placu przed Pałacem Kultury stoi konny pomnik Stefana Wielkiego (1883). Przy tym samym placu mieści się cerkiew św. Mikołaja (Str Nicolae Domnesc; 1492), najstarsza w mieście budowla, oraz wiekowa kamienna konstrukcja Dom Dosoftei, gdzie mołdawski egzarcha Dosoftei wydał pierwsze znaczące dzieło wierszem w języku rumuńskim (1673; obecnie oddział Muzeum Literatury).
Nieco bardziej na północ, niedaleko rynku przy strada Cuza Voda, znajduje się klasztor Golia (1660), górujący nad Tirgu Cucu. Mury klasztorne z 30-metrową basztą otaczają XVII-wieczną cerkiew, ozdobioną barwnymi freskami i skomplikowanymi wzorami wyrytymi na wejściu. Zachowała się wysoka czworokątna brama wjazdowa i część murów obronnych, sama cerkiew zaś, oryginalnie łącząca styl bizantyjski z rosyjsko-cerkiewnym, przetrwała w niezmienionym stanie od XVII w.
Jadąc z Tirgu Cucu tramwajem #14 lub 8 w kierunku zachodnim i wysiadając, gdy po lewej stronie pojawi się budowla z napisem „Stadionul Emil Alexandrescu”, trafia się do największego w kraju Ogrodu Botanicznego (Gradina Botanica,- 80 ha), rozciągającego się na drugim końcu parku Expositiei (patrząc od przystanku). W ogrodzie można zajrzeć do licznych cieplarni, a zacienionymi ścieżkami dotrzeć do najodleglejszych jego zakamarków.
Wracając do centrum, przechodzi się obok parku Copou, gdzie można w spokoju napisać pozdrowienia na widokówkach lub uzupełnić pamiętnik. Szczególnym sentymentem darzył to miejsce poeta-romantyk Mihai Eminescu (1850-1889); obok pomnika z lwami wciąż rośnie lipa, pod którą powstało kilka z jego najlepszych dziel. (Eminescu pochodził z Ipotejti, niedaleko Botosani w północnej Mołdawii, ale jego ukochana, Weronika, mieszkała w Jassach, stąd też poeta często tu bywał).
Spacerując po bulwarze Copou, mija się ogromny neoklasyczny uniwersytet (1897). Na lewo od stojącego na środku ulicy posągu widoczna jest budowla mieszcząca Muzeum Literatury Casa Pogor, strada Vasile Pogor 4. Uhonorowano tu wielu słynnych rumuńskich pisarzy, którzy mieszkali w Jassach, wśród nich poetę Vasila Alecsandriego (1821 -1890).